Rutte I t/m IV stapelde crisis op crisis en denkt nog steeds alle grote problemen op te kunnen lossen met tientallen miljarden aan belastinggeld.

De vorige publicatie behandelt de gevolgen van de toenemende ongelijkheid, de afnemende rechtsstaat en het doorgeschoten marktdenken. Maar die onderwerpen spelen ook bij de huidige en toekomstige leefomgeving. En in het zorgstelsel. 

Leefomgeving

Grondwet artikel 21: de overheid waarborgt een veilige leefomgeving voor alle inwoners.

Deze waarborg is structureel aangetast door het op grote schaal (illegaal) toelaten van gif, pesticiden, fijnstof, stikstof, lawaai, kankerverwekkend benzeen, PFAS en PAKS en ander vormen van omgevingsschade en overlast.

• Onderdeel van dat beleid is de jarenlange inspanning om strafbaarstelling wegens ecocide internationaal tegen te werken.
• Volledig tegen de klimaatafspraken verstrekt de overheid jaarlijks tientallen miljarden aan (internationale) fossiele subsidies en belastingkortingen: 
  • Aan de grootste vervuilers en veroorzakers van opwarming en ecocide. 
  • Maar ook aan houtgestookte of fossiele warmtenetten, zoals het met honderden miljoenen gesubsidieerde WarmtelinQ in Zuid-Holland. 
  • Deze warmtenetten houden geen rekening met de vraag naar koelte in de zomer. Die bedraagt nu al 30% van de totale warmtevraag en neemt jaarlijks toe.
  • Een warmtenet op basis van warmte- en koudeopslag of aquathermie biedt zowel warmte als koeling, net als warmtepompen. En legt minder beslag op het volle elektriciteitsnetwerk.

De vervuiler mag veel en betaalt niet(s)

• Door gebruik te maken van modellen die elke gewenste uitkomst kunnen produceren.
• Door veel te soepele of zelfs ontbrekende normen voor rust, lawaai, allerlei schadelijke stoffen en de vervuiling van grond- en oppervlaktewater, bodem en lucht.
• Door de focus op strikte procedures en minder op de inhoud plus alle stapeleffecten.
• Door het verder beperken van inspraak door inwoners, zelfs in strijd met EU-regelgeving.
• Door de innige samenwerking tussen overheden en bedrijven.
• Door tekortschietende regels, toezicht en handhaving:
  • Vervuilers en wetsovertreders dienen zichzelf te controleren (?)
  • Waardoor bezuinigd wordt op onafhankelijke controles en handhaving door milieudiensten en de voedsel- en warenautoriteiten.
  • Zoals bij het bewust nalatige College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen (Ctgb), aldus het Europese Hof.
  • Door het gebruik van schadelijke pesticiden (in o.a. de winstgevende lelieteelt in Drenthe) komen veel inwoners in groot (medisch) gevaar, net als de natuur.
• Sinds 2023 mogen bedrijven in principe zelf onderzoek doen naar de toedracht van een ernstig ongeval. De inspectie doet alleen nog bij hoge uitzondering eigen onderzoek.

Rijkswaterstaat wil een schonere Maas middels duurzame landbouw aan de oevers, terwijl de overheid jarenlang nauwelijks reageert op illegale lozingen door Tankcleaning bij Venlo van zware metalen, kankerverwekkend benzeen en het giftige fenol en naftalaan?

Gezondheids- en milieuproblemen gelden ook voor o.a. de pesticidenrijke bloementeelt en landbouw. En voor de luchtvaart (stikstof, fijnstof, andere vervuiling, lawaai), de intensieve veehouderij (idem), het wegtransport (idem) en industrieterreinen (idem + lozingen). Maar ook asfaltfabrieken (o.a. benzeen) en de chemie met o.a. PFAS afkomstig van Chemours in Dordrecht.

• Tata Steel produceert naast staal vooral gif en kanker en brengt directe schade toe aan inwoners, water, bodem en lucht. Staal gaat voor 90% naar het buitenland.

De leefomgeving als verdienmodel voor bedrijven

• Zwaar vervuild asfalt kan onder het mom van recycling met subsidie in de grond worden gestopt, zoals in Zuid-Holland is gebeurd met batterijen onder de Rijnlandroute.
• Deze subsidie lokt volgens het Openbaar Ministerie criminele handelingen uit, omdat de subsidie niet achteraf maar vooraf wordt uitbetaald. Het ging al mis met giftig afval in vergisters voor de productie van zogenaamd groen gas. 

• De overheid heeft volgens de Raad van State ten onrechte een milieuvergunning verstrekt aan de grootste biomassacentrale (120 MW) in Diemen van Vattenfall/NUON. Dat bedrijf staat in de top 3 van CO2-producenten in Nederland.
• Door een bestuurlijk constructie uit het verleden heeft Vattenfall buitenproportionele uitstootnormen voor o.a. stikstof toegewezen gekregen, waar Vattenfall misbruik van maakt in de natuurvergunningen.
  • Bedrijven krijgen vaker erg ruime vergunningen van overheden om later zonder milieuprocedures uit te kunnen breiden of hun afval te kunnen lozen.
• Het gaat in Diemen om 395 miljoen publiek geld voor de aandeelhouders van Vattenfall.
  
• Onder juridische druk van bezorgde inwoners en MOB heeft Vattenfall zich in september 2023 teruggetrokken.
• Biomassa produceert meer CO2 en vervuiling dan kolen. Terwijl bijna iedereen van kolenstook af wil? Biomassa(bij)stook pakt zodoende averechts uit voor het klimaat.

Ook de plotseling veel geprezen, maar niet-bestaande ‘kleine’ kerncentrale (SMR) blijkt een duur, overbodig en bodemloos vat met vooral belastinggeld. 

Tot overmaat van ramp voor inwoners versterkt de nieuwe omgevingswet vanaf 2024 de machtspositie van (samenwerkende) overheden en bedrijven en verzwakt het de positie van inwoners met veel minder kennis en middelen.

Niet alleen het Rijk faalt bestuurlijk m.b.t. de huidige en toekomstige leefomgeving. De provincie Zuid-Holland en de gemeente Waddinxveen vertonen hetzelfde bestuurlijke gedrag. Daarover komende maand meer.   

EU-ranglijsten: Nederlands scoort opvallend slecht

• Grootste tekort aan natuur, die sinds Rutte I in een steeds slechtere toestand verkeert.
• Grootste importeur voor eigen gebruik van hout (papier, bouw, meubels en biomassastook), palmolie (voedingsindustrie), rundvee (supermarkt, horeca) en soja (veevoer). Al deze import draagt bij aan het verdwijnen van regenwouden.
• Hoogste veedichtheid met jaarlijks 640.000.000 slachtingen, vooral voor de export.
  • De intensieve veehouderij kost de belastingbetaler minimaal 9 miljard aan maatschappelijke kosten, driemaal zo veel als deze agribusiness oplevert.
  • Het verdienmodel van de kalverslachterij en -handel heeft een Nederlandse miljardair opgeleverd in de Quote top 10.

• En bijna de hoogste CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking.
• En zorgen voor de slechtste bodem-, lucht- en oppervlaktewaterkwaliteit.
  • 1 van de 5 kinderen krijgt astma door vuile lucht, aldus de GGD in Noord-Brabant.
  • Het door de overheid gestimuleerde misbruik van 6 mestderogaties (tijdelijke EU-vrijstellingen) heeft sinds 2001 geleid tot een toename van de mestschade in water, bodem en lucht i.p.v. de met de EU afgesproken afname.
• Nederland spant in Europa de kroon met 6 miljard aan belastingvoordelen voor vervuilende scheepvaartbrandstof op een totaal van 24 miljard aan kortingen in heel Europa.

En de luchtvaart?

Tata Steel en Schiphol inclusief KLM zijn de grootste individuele en tevens zwaar gesubsidieerde stikstofproducenten. De overheid laat overheidsbedrijf Schiphol echter veel te lage stikstof, lawaai- en CO2-cijfers publiceren.

• Alle vliegvelden veroorzaken ook nog eens veel te veel (ultra)fijnstof, stikstof, CO2, lawaai en andere vervuiling.
• Alle Nederlandse vliegvelden hebben geen natuurvergunning voor het aantal uitgevoerde vluchten.
  • Met een controversiële truc heeft de minister, in strijd met de Tweede Kamer, eind september 2023 toch een natuurvergunning verstrekt voor 500.000 vluchten.
  • Deze vergunning is echter gebaseerd op de bewust veel te laag gerapporteerde stikstofuitstoot van 1% i.p.v. 10%.
• Ingediende handhavingsverzoeken inclusief bezwaar en beroep worden al jaren afgewezen. 
  • Dit heet rechtsobstructie en wijst op minachting van de rechtsstaat.
• Forse krimp van het vliegverkeer is onvermijdelijk, maar de overheid doet vooral aan tijdrekken in het belang van de vervuilers.

De maatschappelijke ongelijkheid speelt ook hier, want nog geen 10% van de inwoners zijn veelvliegers, verantwoordelijk voor 50% van alle vluchten.

Wereldwijde opwarming en watertekorten zijn (ook) een politieke keuze

Door de klimaatcrisis en een rampzalig milieubeleid (zie vorige alinea) is de toegang en kwaliteit van het drinkwater in gevaar, aldus de waterleidingbedrijven. Dit onderwerp komt in meer detail aan bod bij de oplossingen.

Tegen de klimaatafspraken in gaan overheden door met de tientallen miljarden aan subsidies voor o.a. de fossiele industrie en de transportsector.

Zelfs in oktober 2023 willen opvallend veel politici nog een extra fossiele subsidie introduceren in de vorm van 1 jaar korting op benzine- en dieselaccijnzen. Dat kost 1,2 miljard, waarvan de helft naar diesel gaat voor de (zakelijke) veelrijders.

De 1,2 miljard komt hoofdzakelijk terecht bij de top 40% van de inkomens, die helemaal geen subsidie nodig hebben. Terwijl deze fossiele subsidie wordt ‘verkocht’ als steun voor de lagere inkomens? Blijven fossiele subsidies en misleiding 'business as usual' in het parlement?

• Shell en Esso produceren hier met subsidie 8% van alle wereldwijde (!) olieraffinage.
• De chemische industrie produceert een kwart (!) van alle Europese kunststoffen.
• Het met olie gemaakte plastic (soup) krijgt jaarlijks 14 miljard belastingkorting.
• Yara verbruikt meerdere miljarden kuub van het zwaar gesubsidieerde gas voor de productie van het bodemschadelijke kunstmest.
• Tata Steel en Shell zijn de grootste industriële gesubsidieerde CO2-producenten.
• De met 14 miljard gesubsidieerde biomassastook produceert evenveel CO2 als er minimaal in uiterlijk 2030 moet zijn verdwenen. Deze CO2-uitstoot valt echter buiten de formele klimaatrapportages.
  
• Mede daardoor is de CO2-uitstoot op papier harder gedaald dan in werkelijkheid het geval is. Het klimaat trekt zich echter niets aan van deze boekhoudtruc.
  

Ook hier speelt de maatschappelijke ongelijkheid: een teler met een kas betaalt in september 2023 naar eigen zeggen circa 30 cent per kuub gas, een inwoner betaalt 130 cent.

Conclusies leefomgeving

De grootste vervuilers, stikstofproducenten, waterslurpers en CO2-producenten in de zware industrie, transportsector en agrarische industrie zijn allemaal bedrijven, waarvan de (deels gesubsidieerde) producten en diensten voor het grootste deel naar het buitenland gaan.

Overheden en financiers (waaronder overheden, grootbanken en pensioenfondsen) maken het mogelijk, dat deze bedrijven Nederland kunnen blijven gebruiken als vuilnisvat. De huidige en toekomstige leefomgeving en de gezondheid van de inwoners spelen daarbij een ondergeschikte rol. Net als het beperken van de afgesproken temperatuurstijging tot 1½ of maximaal 2 graden.

Waarom kunnen bedrijven ongestoord doorgaan met het veroorzaken van milieu-, klimaat- en gezondheidsschade? Waarom worden deze bedrijven niet veroordeeld, stilgelegd en/of krijgen ze geen rekening voor het opruimen van al hun troep? Waarbij helaas geldt dat lang niet al hun troep, zoals PFAS en ander vergif, eenvoudig opgeruimd kan worden. De productie volledig stilleggen wordt zo onvermijdelijk.

Waarom subsidiëren overheden deze grootschalige missstanden met jaarlijkse subsidies en belastingkortingen, die het eenmalige Klimaatfonds ruim doet overstijgen? Waarom wordt er via het Klimaatfonds nog meer subsidies verstrekt aan de vervuilers?

Waarom zijn overheden allesbehalve transparant (en liegen zelfs) over de stapeling van alle milieu- en gezondheidsrisico’s? Waarom blijven overheden de grondwettelijke bescherming van inwoners negeren? Is Nederland alleen nog een rechtsstaat voor bepaalde groepen?

En waarom kijken veel inwoners welbewust de andere kant op? Hebben zij geen (klein)kinderen, die met ieder uitstel van alle noodzakelijke veranderingen een meer onleefbare toekomst krijgen? Met steeds hogere natuur- en klimaatkosten?

Het zorgsysteem is ziek

De maatschappelijke ongelijkheid en het doorgeschoten marktdenken spelen ook in het zorgsysteem. Lees het hier.

Hoe nu verder?

Voor iedereen die door dit artikel dreigen weg te glijden in een zware depressie: er zijn oplossingen voor de problemen rond de leefomgeving en de zorg.