Volgens het CBS zorgde corona in 2020 voor 20.000 extra doden, deels ‘vroegtijdig’. Ieder jaar (!) zorgt luchtvervuiling voor minimaal 11.000 vroegtijdig overledenen. Daar komen 16.000 spoedopnames door lucht-, hart- en hersenaandoeningen nog bovenop.
Hoe kunnen overheden de luchtvervuiling effectief bestrijden? Deel 1 van 2.
Schone Lucht Akkoord
"Zo'n 11.000 mensen in Nederland gaan jaarlijks vroegtijdig dood door vieze lucht", zegt minister Van Veldhoven van Milieu. "Heel veel kleine stofdeeltjes zorgen echt voor die problemen. Een op de vijf kinderen die astma hebben, heeft dat gekregen door luchtverontreiniging. We zijn gebaat bij schone lucht. Binnen tien jaar willen we overal voldoen aan de normen waarvan de Wereldgezondheidsorganisatie zegt: zo schoon moet de lucht zijn."
Dit zei de verantwoordelijke minister bij de ondertekening van het Schone Lucht Akkoord (SLA) in januari 2020. Alle beleidsinspanningen vanaf 2020 moeten dus gericht zijn op de WHO-normen en een gezondheidswinst van 3 tot 6 miljard.
Het aantal steden dat de SLA heeft ondertekend is inmiddels de 75 gepasseerd, waaronder Waddinxveen en alle buurgemeenten. Plus alle provincies, waaronder Zuid-Holland. Met zoveel ondertekenaars komen landelijke en lokale aanpassingen binnen bereik. Zeker voor Waddinxveen, dat ook bijdraagt aan de landelijke fijnstofdeken.
Vervuilingsbronnen
Nederland en België staan in de top van de EU wat betreft luchtvervuiling, zoals (ultra)fijnstof en stikstofoxiden. De grootste vervuilingsbronnen zijn de zware industrie, de transportsector, houtstook en de intensieve landbouw. Vuile lucht zorgt voor 20% van de astma bij kinderen.
Bron: presentatie Prof. Dr. P.F. Levelt tijdens het digitale Schone Lucht Congres, Rotterdam januari 2021
Vieze lucht is effectief terug te dringen door de vervuilingsbronnen aan te pakken. Met als bijvangsten: minder geluidsoverlast, gif en schade aan natuur en klimaat.
SLA zet streep door vervuilend beleid
Minder doden en gewonden door luchtvervuiling is goed realiseerbaar zodra overheden hun ondertekende SLA gaan naleven. ODMH heeft aangetoond dat Waddinxveen in 2020 bijna structureel alle fijnstofnormen uit de in 2020 ondertekende SLA overschrijdt, ondanks de lockdowns.
Vervuilende Waddinxveense beleidsplannen rond industrieterreinen, wegen (zoals de Verlengde Bentwoudlaan), biomassacentrales (bmc’s) en de uitbreiding van Wagro zijn in strijd met het ondertekende SLA.
Bron: presentatie Prof. Dr. P.F. Levelt tijdens het digitale Schone Lucht Congres, Rotterdam januari 2021
Naast het voorkomen van nog meer vervuiling zijn er maatregelen nodig om de reeds aanwezige vervuiling structureel te verlagen.
1. Thuiswerken
Sinds de lockdowns blijkt structureel thuiswerk haalbaar. Thuiswerk verlaagt het aantal fossiele verplaatsingen en voorkomt files en luchtvervuiling.
Het is ook goedkoper voor werkgevers en het voorkomt miljarden belastingverspilling aan overbodige infrastructuur voor de piekbelasting. Thuiswerken kan verankerd worden als wettelijk recht. De (lokale) overheid kan het goede voorbeeld geven.
2. Vuurwerk
Een enorme vervuilingspiek ontstaat jaarlijks rond Oud en Nieuw. In Waddinxveen bedroeg die vervuiling begin 2021 tijdens de lockdown zelfs driemaal het landelijk gemiddelde. Vuurwerk afsteken is een kostbaar maatschappelijk ritueel door alle vernielingen en schade aan mens en natuur.
WHO: limiet fijnstof pm10 is 20 microgram per m3 met maximaal 3 overschrijdingen per jaar
Een landelijk vuurwerkverbod geldt voor de handel en het bezit. Het verbod moet dan wel serieuzer gehandhaafd worden dan tijdens de laatste jaarwisseling, toen Waddinxveners ongehinderd vuurwerk konden afsteken.
3. Houtstook
Roet (uit o.a. diesels en houtstook) is een van de meest schadelijke bestandsdelen van ultrafijnstof. Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft in 2019 al gepleit voor een landelijk houtstookverbod.
De ‘strengere’ normen voor houtkachels overschrijden nog steeds de WHO-normen. Terwijl een elektrische haard of een gashaard prima alternatieven zijn. Het is dus de hoogste tijd voor een landelijk verbod op de verkoop en bezit van brandhout.
Industriële houtovens (bmc’s) produceren continue tonnen fijnstof, dioxinen en stikstof. Dat laatste wordt deels omgezet in secundair fijnstof. Daar komt alle extra vervuiling nog bij van de benodigde versnippering, droging en transport. Vandaar de noodzaak tot het stilleggen van de ruim 200 grootschalige (bijstook)bmc’s, waaronder de Waddinxveense zwembadbmc. En de circa 200 stuks in de planning, waaronder drie grote centrales in Waddinxveen.
Het stoppen van houtovens is tevens relevant voor de natuur- en klimaatcrisis. Waddinxveen telt 12.000 woningen. De vier bmc’s produceren meer CO2 dan 18.000 woningen.
4. Scooters en brommers
Deze vervoermiddelen zijn sterk vervuilend in stedelijk gebied, terwijl schone elektrische varianten ruim voorhanden zijn. Een alternatief zijn (snelle) elektrisch fietsen. Vandaar een verkoopverbod vanaf 2022 op alle fossiele brommers en scooters. Vanaf 2025 mogen deze ook niet meer op de weg. Zo wordt tevens de geluidsoverlast en stankoverlast verlaagd.
Deze maatregelen maken onderdeel uit van de plannen van de gemeente Amsterdam. Want het Klimaatakkoord is drie jaar trager met het verkoopverbod van nieuwe fossiele scooters. En het laat de vervuilende brommers ongemoeid.
5. Bestelbussen
De circa 1.000.000 bestelbussen zijn sterk vervuilend en maken veel kilometers. Verder is het transport nu nog georganiseerd per vervoerder i.p.v. per bezorglocatie. Daardoor rijden er onnodig veel bestelbussen door steden.
Vanaf uiterlijk 2025 kunnen alle pakketjes worden verzameld buiten de stad en vandaar met elektrische busjes bij woningen en winkels worden bezorgd.
Meer maatregelen voor schone lucht en minder lawaai staan in deel 2.
