De Transitievisie Warmte Waddinxveen en het Economisch Koersdocument 2021-2026 van de gemeente laten precies zien waar de bestuurlijke prioriteiten liggen: grootschalige warmtenetten op verbrandings(rest)warmte en nog meer energie-intensieve kassen met alle extra CO2-productie.

Terwijl inwoners energie zouden moeten besparen en tegen hoge kosten ‘van het gas af’ moeten? En wat betekenen de gemeentelijke plannen voor het klimaat?

(De samenvatting van dit artikel staat hier)

Lage temperatuur is de toekomst

Duurzame bronnen zoals aquathermie, warmte-koude opslag en aardwarmte produceren een lagere temperatuur dan verbrandingswarmte van biomassa (biogas), afval en restwarmte. Bijna iedere woning heeft na isolatie voldoende aan die lagere temperatuur. Zoals de Groensvoordeflat uit 1970 en oude huurwoningen in de Bomenbuurt, die na renovatie van label G naar B zijn gegaan.

In theorie zou duurzaam opgewekte warmte, zoals geothermie (aardwarmte) opgenomen kunnen worden in een grootschalig warmtenet. Maar dat lukt niet, omdat een warmtenet een contante temperatuur moet hebben voor de afnemers. Aardwarmte of aquathemie hebben een lagere temperatuur en zal dus niet worden toegelaten op een warmtenetwerk gevoed door verbrandings(rest)warmte met een veel hogere temperatuur.  

En dat zijn allemaal bronnen, die juist de opwarming van de aarde in stand houden of zelfs versnellen. Denk aan fossiele restwarmte vanuit de haven (o.a. Shell Pernis), maar ook biomassa en afval. Zo weert verbrandings(rest)warmte alle duurzame bronnen uit het grootschalige warmtenet, zonder overstapmogelijkheid en met te hoge rekeningen.

Verbrandings(rest)warmte: vooral kassa voor bedrijven

De verbrandingswarmtebronnen hebben ieder een eigen riant verdienmodel. De kosten voor warmteleidingen en andere infrastructuur zijn echter voor de belastingbetaler.

Afval

Inwoners betalen steeds meer voor afvalverwerking, omdat de overheid met extra heffingen streeft naar minder restafval. Door de gedaalde hoeveelheid restafval is er een overcapaciteit bij verbrandingsovens. Die halen daarom 20% van alle afval uit het buitenland. Terwijl inwoners minder afval moeten produceren?

Diezelfde overheid bevordert warmtenetten met afvalwarmte. De afvalimport is ook om de warmtenetten van Enenco en Nuon/Vattenfall met langlopende contracten te blijven voorzien van afvalwarmte. Inwoners betalen zo dubbel voor hun afval: voor de afvalverwerking en de afvalwarmte.

Maar ook voor mismanagement. Want in Rotterdam heeft het gemeentelijke Warmtebedrijf vanaf 2005 honderden miljoenen  verspild door mismanagement en wurgcontracten met o.a. Nuon/Vattenfall, aldus de Rekenkamer. De belastingbetaler draait daarvoor op. Mismanagement speelt ook in Amsterdam.

Afvalverwerkers krijgen hun inkomsten bij de afvalinname. Het verdienmodel nodigt uit tot criminaliteit. Zoals bedrijfskosten ontduiken door het afval niet duurzaam te verwerken of giftig afval te storten onder wegen. Er gebeuren veel ongelukken in deze sector, waaronder relatief veel bedrijfsbranden, ook in Waddinxveen.

Door de dalende hoeveelheid afval is afvalwarmte een aflopende zaak, het verdienmodel ontmoedigt recyclen en vult vooral de zakken van afval- en energiebedrijven.

Biomassa (en biogas)

Biomassacentrales (bmc’s) produceren meer CO2 dan kolencentrales en zorgen voor problemen met de gezondheid en de bioversiteit. De overheid heeft met 14 miljard aan subsidies echter een prima verdienmodel gemaakt voor energiebedrijven, zoals Eneco en Nuon/Vattenfall.

Eneco heeft een grote bmc gebouwd in Utrecht voor een bestaand warmtenet. Nuon/Vattenfall wil hetzelfde doen in Diemen voor warmtenetten in Amsterdam. Aangezien biomassa daar de vervanger is van gas, neemt de CO2-uitstoot per saldo toe en gaan het klimaat, de natuur en de inwoners erop achteruit.

Restwarmte

Het klinkt mooi: gebruik de warmte die nu ongebruikt in de lucht of zee verdwijnt. Helaas is die warmte afkomstig van de grootste industriële grootverbruikers van energie, die al tientallen jaren nalaten om hun hoge verbruik fors te verlagen. Dankzij het restwarmteverdienmodel blijft dat zo.  

Want fossiele CO2-producenten, waaronder Shell, verlengen het fossiele tijdperk door gratis CO2-vrijstellingen die ze ontvangen als restwarmteleverancier. Daardoor en door gesubsidieerde CO2-opslag onder de grond (CCS) verdwijnt de financiële prikkel om hun hoge energieverbruik fors te verlagen.

Shell Pernis ontvangt dankzij politici bovendien een deel van haar wereldwijde kosten en verliezen via de belastingbetaler. Die betaalt zo miljarden mee aan Shell’s CO2-uitstoot van meer dan 1% wereldwijd. De miljarden aan klimaatsubsidies, misgelopen belastingen en klimaatschade van deze restwarmteproducenten zijn een veelvoud van de beoogde CO2-besparing met restwarmte.

Energiebesparingen?

De grote industriële bedrijven spraken in 2009 af om tot en met 2020 minder energie te verbruiken met ingrepen die zichzelf in vijf jaar terugverdienen, in ruil voor vrijstelling van de energiebelasting. Die afspraak is niet nagekomen. De uitstoot van de zware industrie (chemie, olie en staal) nam toe.

Als zij hun afspraken wel zouden zijn nagekomen, zou de landelijke CO2-uitstoot nu circa 2 procent lager liggen. Dat is meer klimaatwinst dan het hele huidige kabinetsbeleid tot 2030 voor het veel duurdere aardgasvrij wonen.

Woningen produceren minder dan 10% van de totale CO2-uitstoot.  De grootste CO2-uitstoters zijn de fossiele energiebedrijven, afvalbedrijven, houtovens, de lucht- en scheepvaart, de zware industrie en de glastuinbouw. In dit stadium van de energietransitie zou de aandacht moeten liggen op forse energiebesparingen bij die grootverbruikers.

Alternatieven

Op een lokale uitzondering na, zoals een aardwarmteproject bij tuinders in het Westland, zijn de meeste grootschalige warmtenetten op verbrandings(rest)warmte een kostbare voortzetting van het fossiele tijdperk en ronduit slecht voor het klimaat, de natuur, de gezondheid en de portemonnee van de inwoners. Zoals kassen in deze regio, die gesubsidieerde biomassa- en restwarmte willen afnemen, mede betaald door de inwoners via de energiebelastingen.

De focus dient te liggen op het verlagen van de warmtevraag door grootverbruikers, grootschalige isolatie, renovatie en andere energiebesparingen. De restvraag kan gerealiseerd worden met kleinschalige warmtenetten op lagere temperatuur, eventueel aangevuld met collectieve grondgebonden warmtepompen voor warm water en minder goed geïsoleerde woningen. Maar ook met gebouwgebonden oplossingen zoals (grondgebonden) warmtepompen, inductiekoken en zonnepanelen.

Gemeente kiest voor meer CO2-uitstoot met Glasparel

In strijd met de klimaatdoelen en alle beoogde energiebesparingen krijgen de grootste energie-intensieve bedrijven, zoals de glastuinbouw in Glasparel, nog steeds alle ruimte om uit te breiden. En zelfs met biomassacentrales.

Het Waddinxveense college gaf onlangs toestemming voor 30 MW aan gasgestookte kassen erbij. Die ene uitbreiding kost al evenveel energie als alle Waddinxveense woningen gebruiken. Dus grootverbruikers in Glasparel mogen meer energie verbruiken, terwijl inwoners energie zouden moeten besparen en tegen hoge kosten ‘van het gas af’ moeten?

Het College wil echter nog meer kassen, die in 2025 minimaal 75% van alle energie in Waddinxveen verbruiken. Terwijl niet meer, maar juist fors minder kassen noodzakelijk zijn voor maximaal 1½ graad.