Inleiding
Waren de politici midden 2019 werkelijk volledig verrast door de vernietiging van hun stikstofbeleid PAS door de Raad van State? Want de overheid wist al in 2012, 3 jaar voor de invoering van PAS, dat PAS geen stand zou houden. De problemen met stikstof (uit mest) en watervervuiling gaan terug tot 1990 met dezelfde (tegen)argumenten als nu.
Toch bleef de overheid tientallen jaren de economische belangen eenzijdig stimuleren m.b.v. trucages rond natuurbehoud en alle bijbehorende schade voor de huidige en toekomstige leefomgeving. Maar hoe nu verder?
.
Commissie-Remkes: ‘Niet alles kan’
De Commissie-Remkes was duidelijk wat betreft het einde van alle papieren oplossingen. En de eis voor een noodzakelijke verbetering van de verwaarloosde natuur op de korte termijn met ‘noodmaatregelen’. Want eerst moet de totale stikstofuitstoot fors omlaag, voordat er ook maar 1 spade de grond in kan. Pas bij een veel lagere uitstoot zou er weer gebouwd kunnen, mits tegelijkertijd andere stikstofbronnen (verder) gaan inleveren.
De commissie gaf alleen oplossingsrichtingen aan en schoof een deel (bouw, luchtvaart, scheepvaart) door na een later vervolgadvies. Over biomassabijstook in kolencentrales was de commissie wel duidelijk: slecht voor natuur én klimaat. Ook de Europese koepelorganisatie voor de wetenschap wil af van de subsidie voor biomassa.
Technische oplossingen en het uitkopen van boeren met verouderde stallen nabij Natura-2000-gebieden, zoals de Commissie-Remkes heeft voorgesteld, zal echter te weinig effect hebben om de stikstofuitstoot met de vereiste 50% te reduceren. ‘Meer landelijke maatregelen’ in de veehouderij zijn nodig, schrijven de onderzoekers van Wageningen Environmental Research, dat op initiatief van het Wereld Natuur Fonds is uitgevoerd. ‘Boven het hele land hangt een deken van stikstof, die moet kleiner.’
Stikstofoxide is ook schadelijk voor inwoners, met name voor longen en mogelijk ook voor nieren. Longschade komt eveneens door fijnstof, dat in de lucht ontstaat onder invloed van stikstof.
Nederland is veruit de grootste producent van stikstof in de EU (bron: NOS)
Te veel of te weinig natuur?
Om de stikstofcrisis op te lossen zijn minder natuurreservaten nodig, volgens ondernemerslobby VNO-NCW. Te veel natuur in Nederland? Volgens de Europese Commissie is 13,3% van Nederland Natura 2000-reservaat, inclusief kustwater, Waddenzee en IJsselmeer.
Volgens het Biodiversiteitsverdrag van de Verenigde Naties (VN), dat Nederland in 1992 tekende, moet in 2020 17% van het lándoppervlak natuur zijn. De 166 Nederlandse Natura 2000-gebieden, zonder Noordzee, Waddenzee en IJsselmeer, maar inclusief binnenmeren, rivieren en Zeeuwse zeearmen, beslaan 12,4% van Nederland. Bijna een derde minder dan de VN-norm.
Nederland heeft dus niet minder, maar bijna 50% meer natuur nodig. De intensieve landbouw en veeteelt gebruiken tweederde van alle grond én zijn veruit de grootste stikstofproducenten.
Echte oplossingen helpen inwoners, natuur én klimaat
Stikstof kan kilometers ver neerslaan van de bron, ook in het buitenland. Nederland bevuilt naast het eigen nest ook de buurlanden met de enorme export van stikstof, ter grootte van ruim driemaal de import.
Nederland is grootexporteur van stikstof (bron: NOS)
Daarnaast ontstaan in de lucht en in de grond allerlei stapeleffecten. Het mestoverschot en pesticiden bedreigen inmiddels een kwart van alle drinkwaterbronnen.
Je kunt het totale stikstofoverschot door stikstofoxide en ammoniak (NH3, uit mest) nauwelijks op andere manieren serieus verlagen, dan door het terugdringen van de bronnen. Nederland is het drie na dichtstbevolkte land ter wereld met de hoogste veedichtheid ter wereld. Verder is er relatief veel industrie en verkeer met 11,5 mln motorvoertuigen.
Het gebrek aan ruimte en natuur pleit voor een serieuze landelijke aanpak met duidelijk, soms pijnlijke, keuzes. Om deze vervolgens te verfijnen naar de specifieke lokale situatie, bijvoorbeeld in Waddinxveen.
Alle stikstofbronnen dragen ook bij aan de schade door (ultra)fijnstof, stank, lawaai, (drink)watervervuiling, biodiversiteitsafname en broeikasgassen. Stikstofbronnen terugdringen zorgt zo tegelijkertijd voor de broodnodige verbetering op het gebied van gezondheid, natuur én klimaat. Maar dat lukt alleen als de vele heilige huisjes en gevestigde belangen gaan inleveren.
Overheid ondermijnt zichzelf met nieuwe trucages
Een (gedeeltelijke) maximumsnelheid van 100 km/u gaat in die vorm de natuur nauwelijks helpen. Mede omdat tegelijkertijd de bouw weer alle ruimte krijgt, waardoor de totale uitstoot eerder stijgt dan daalt. Het ook genoemde omplaggen van stikstofrijke grond in natuurgebieden is als dweilen met de (stikstof)kraan wijd open.
Technische en organisatorische maatregelen rond mest bieden enige potentie, maar geen garanties. Hetzelfde geldt voor veevoeraanpassingen, waarvan de wetenschappelijk onderbouwing over een langere periode ontbreekt. Net als de controle en handhaving in en rond stallen.
Bouwprojecten blijven doordrukken onder het mom van ‘groot maatschappelijk belang’ is eveneens een doodlopende weg met de bijbehorende stijgende stikstofuitstoot. Ronduit zorgelijk is de manier waarop de overheid de natuurbelangen negeert rond de Formule 1 in Zandvoort. De Provinciale Staten van Noord-Holland proberen via externe deskundigen de door het eigen bestuur in de vergunning achtergehouden stikstoffeiten alsnog boven tafel te krijgen. Een overheid die zichzelf blijft ondermijnen schendt het toch al dalende vertrouwen van de inwoners.
Gezien alle eerdere trucs van de overheid verwachten dit keer ook de EU en de meeste provincies concrete verbeteringen. Want alle bovengenoemde lapmiddelen lijken sterk op een voortzetting van het oude afgekeurde stikstofbeleid PAS. De huidige regering legt de nadruk nog steeds op de bestaande economische belangen i.p.v. natuur en klimaat. En lijkt zo de pijnlijke, maar noodzakelijke keuzes verder uit te stellen.
Meer over een eerste concrete invulling van een nieuw stikstofbeleid? Lees hier verder.
