Inleiding

Deel 1 van de Papieren Werkelijkheid laat zien dat sinds deze eeuw de besteedbare inkomens van de meeste inwoners stil staan, terwijl de gestegen woon- en zorgkosten een steeds grotere hap nemen uit dat besteedbare inkomen.

Omdat een deel van de inwoners en bedrijven niet of nauwelijks belasting hoeven te betalen, draait de rest van Nederland op voor de gestegen rekeningen van de algemene voorzieningen. En voor de miljarden aan subsidies en belastingkortingen, die nadelig zijn voor natuur en klimaat.

Deel 2 toont aan dat de overheid de natuur- en klimaatcrisis nog steeds weinig serieus neemt. Mede door haar uitgebreide trukendoos en heilige huisjes. Ook in Waddinxveen.

Deel 3 kijkt naar de achterliggende redenen van de natuur- en klimaatcrisis. En eindigt optimistisch.

Nederland leeft ruim boven haar stand

Nederland verbruikt haar jaarlijkse voorraad aan natuurlijke hulpmiddelen in slechts 4 maanden tijd (in 2019 op 4 mei) en leeft zo ruim boven haar stand.

Dat komt mede door het exportgerichte verdienmodel gebaseerd op (zware) industrie, transport en de intensieve landbouw en veehouderij. Na de VS is Nederland de grootste landbouwexporteur ter wereld. Driekwart van alle landbouwproductie verdwijnt naar het buitenland. De letterlijke en figuurlijke ‘shit’ blijft echter hier achter.

Bron: Trouw

Zolang dit verdienmodel onaantastbaar blijft, komt Nederland niet verder dan slechts pleisters plakken op de snel oplopende schade bij de inwoners, de natuur en het klimaat.
Het verdienmodel is (mede) een politieke keuze.

Oneerlijke concurrentie

Het exportgerichte verdienmodel wordt mede in stand gehouden met grootschalige belastingontduiking, oneigenlijke subsidies en door het interen op de huidige en toekomstige leefomgeving. Deze praktijken bij elkaar leiden tot een oneerlijk concurrentievoordeel, in strijd met de EU-regelgeving.

Het huidige belasting- en subsidiestelsel is gebaseerd op de realiteit uit de vorige eeuwen. Het belasten van arbeid en kapitaal, met alle bijbehorende gelegaliseerde ontduikingsconstructies, draagt weinig bij aan het inkomen van de meeste inwoners. En het staat grotendeels los van de maatschappelijke impact van de natuur- en klimaatcrisis.

Grote bedrijven en rijke particulieren die belasting ontduiken zorgen voor een relatief grote CO2-uitstoot en milieuschade. Want hoe kan 1 oliebedrijf 2% van alle broeikasgassen wereldwijd produceren, belastingvrij?  In een toekomstgericht belasting- en subsidiestelsel zou het principe van ‘de vervuiler betaalt’ (m.b.t. lucht, bodem, water, broeikasgassen) het fundament kunnen worden. Het belasting- en subsidiestelsel is een politieke keuze.

Afscheid nemen van oude gewoontes

De natuur- en klimaatcrisis vraagt om politici die zich los kunnen maken van de onderliggende en achterhaalde politieke keuzes. Waaronder het huidige (export)verdienmodel, waarmee Nederland de huidige en toekomstige leefomgeving verder aantast. Er zijn nu eenmaal grenzen aan de economische groei, zoals ook Remkes aangaf in zijn advies: ‘Niet alles kan’. Toch neemt de economie nog dagelijks een flinke hap uit de toekomst.

Het is de hoogste tijd voor fundamenteel andere keuzes zonder heilige huisjes en trucages. En zonder papieren oplossingen die proberen de werkelijkheid te ontkennen. Zoals het veel te snel afscheid nemen van gas, dat een politiek doel op zich is geworden. Zodat elektrische warmtepompen en elektrische auto’s gebruik moeten maken van vooral kolenstroom? Of van biomassa, dat ook volgens Remkes nog slechter is voor natuur en klimaat?

En wanneer start de sanering van energie-intensieve bedrijven in de industrie, glastuinbouw en de datacenters? Want met deze energieslurpers blijft het dweilen met de (kolen)kraan wijd open. Terwijl Nederland ook nog bijna onderaan staat met de opwekking van hernieuwbare energie? Economische keuzes zijn ook politieke keuzes.

Nieuw verdienmodel nodig

Stoppen met het subsidiëren van alle verdienmodellen, die geld generen met grove aantasting van de leefomgeving. En meteen starten met een nieuw belastingstelsel gebaseerd op natuur- en klimaatherstel. Met forse heffingen op o.a. broeikasgassen, stikstof, fijnstof, etc.

Pas als alle natuur- en klimaatkosten in producten en diensten worden verwerkt, ontstaan prijzen (en kosten) die andere keuzes mogelijk maken. En grenzen stellen aan wat de samenleving juist wel, maar ook niet (meer) gaat produceren en consumeren.

Nederland kan een voorbeeld worden voor andere landen. Met kortere economische kringlopen. Meer gericht op lokaal met minder transport, ook door de lucht. Met minder doorgeslagen consumptiedrang. Door bijvoorbeeld de voedselproductie en -consumptie mee te laten bewegen met de seizoenen. Met minder aandeelhouders en met meer coöperaties. Met meer focus op maatschappelijke samenwerking, minder gericht op (oneerlijke) concurrentie.

Is de omslag eenvoudig en snel te realiseren? Integendeel. Maar het alternatief is zo onaantrekkelijk, dat we beter zelf actief aan de slag kunnen gaan om de schade voor het intensief gebruikte en laag gelegen Nederland te beperken. Die omslag zou tevens het toekomstig (export)verdienmodel van Nederland kunnen worden.

Wie zorgt voor een leefbare toekomst? Dat is de ultieme politieke keuze.