Als je gezonde longen hebt, merk je het niet altijd dat de luchtkwaliteit slecht is. Mensen met een longziekte merken het wel meteen. In Nederland zijn 1,2 miljoen mensen met een longziekte.

Luchtvervuiling zorgt voor ziekte en sterfte

Begin 2019 gaf de Gezondheidsraad advies over de luchtkwaliteit in Nederland. Volgens de raad levert luchtvervuiling een belangrijke bijdrage aan ziekte en sterfte in ons land. Alleen al de blootstelling aan fijnstof is verantwoordelijk voor zo’n 4% van de ziektelast in Nederland. Na roken (13%) behoort luchtvervuiling daarmee tot één van de belangrijkste risicofactoren, vergelijkbaar met overgewicht (5%) en weinig lichamelijke activiteit (3-4%). Veel mensen in Nederland realiseren zich niet dat de ‘onzichtbare’ luchtvervuiling zoveel schadelijke gevolgen kan hebben voor de gezondheid. 

Fijnstof is ongezond

Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid. In Nederland overlijden volgens het RIVM en longartsen mensen enkele dagen tot maanden eerder door kortdurende blootstelling aan fijnstof. Het gaat vooral om ouderen en mensen met hart-, vaat- of longaandoeningen. Of kinderen die bronchitisklachten krijgen. Er is geen veilig niveau: fijnstof is ook schadelijk in lage concentraties. De omvang van de effecten is dan wel minder dan bij hogere concentraties. Stikstofoxide veroorzaakt ook extra fijnstof.

Luchtvervuiling moet verminderen

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert ook over luchtvervuiling en gezondheid. Zo adviseert deze organisatie om de concentratie luchtvervuiling veel verder naar beneden te brengen, dan we in Europa met elkaar hebben afgesproken. De WHO vindt de huidige Europese normen voor fijnstof en stikstofoxide (NOx) 'te slap'. De WHO hanteert 10 microgram per m3 voor fijnstof en 20 voor NOx. De EU staat 2,5 tot 4 keer zoveel fijnstof toe (afhankelijk van de deeltjesgrootte) en de dubbele hoeveelheid voor NOx. Daar bovenop bestaan nog allerlei uitzonderingen voor nog hogere normen. De soepele EU normen zijn ontstaan na 'handjeklap' met de grootste vervuilers: de industrie, transportsector, de veehouderij en de energiesector.

Verder past de overheid modelmatige trucjes toe met o.a. jaargemiddelden, zoals het maskeren van de schadelijke uitstootpieken. Of gebieden met slechte luchtkwaliteit (zoals Zuid-Holland) verrekenen met schonere gebieden. Zo kan Nederland statistisch gunstiger scoren richting de EU, ten koste van de inwoners.

Naast fijnstof en NOx zijn er nog de lastig meetbare schadelijke polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s), die vooral ontstaan bij verbranding.

Oplossingen

‘Niet aan beginnen’, aldus deze waarschuwing van het RIVM voor de gezondheidsgevaren van biomassa. Want industriële houtstookcentrales dragen, net als houtbijstook in kolencentrales, ook bij aan de fijnstofdeken en de onzichtbare luchtvervuiling.

De Gezondheidsraad gaat een stapje verder en stelt dat er nog veel gezondheidswinst te behalen valt. Om dat te bereiken moet de luchtkwaliteit nog verder verbeteren dan de Wereldgezondheidsorganisatie adviseert. Belangrijk daarbij is het aanpakken van de concentraties fijnstof en stikstofdioxide afkomstig van vooral dieselvoertuigen (o.a. vrachtverkeer en vrachtschepen) en het aanpakken van de uitstoot van ammoniak vanuit de veehouderij. Op die manier kan de ‘deken’ van luchtverontreiniging boven heel Nederland worden verminderd. Volgens de Gezondheidsraad levert dit de meeste gezondheidswinst op voor de gehele Nederlandse bevolking.

Vervuiling is overal

Longen zijn enorm gevoelig. Ze reageren dan ook direct op slechte luchtkwaliteit. Longpatiënten hebben last van houtrook, vuurwerk en drukke verkeersplekken. Fijnstofdeeltjes in de lucht zijn overal, ze dringen ook binnen in huis, zelfs als je ramen en deuren gesloten houdt. Wat overigens niet aan te bevelen is, want voor een goede luchtkwaliteit in huis is het juist belangrijk om je huis te ventileren, maar dan liefst wel met gezonde buitenlucht.

Hot spots

De Gezondheidsraad adviseert ook om extra rekening te houden met zogenaamde hoogrisicogroepen: zowel mensen die langdurig worden blootgesteld aan luchtverontreiniging, als mensen die vanwege leeftijd (kinderen en ouderen) of ziekte extra gevoelig zijn voor luchtverontreiniging.

De luchtkwaliteit op donderdag 2 mei 2019, een dag met weinig wind. Er was toen een hoge uitstoot van fijnstof 2.5 micron, met name in de grote industriegebieden en langs wegen. In onze directe omgeving ontbreken betrouwbare meetpunten.

De Gezondheidsraad stelt in dit kader extra maatregelen voor rond “hot spots”: locaties met relatief veel luchtvervuiling, bijvoorbeeld rond drukke wegen. Deze maatregelen moeten mensen beter beschermen tegen uitstoot van vieze stoffen. Voorbeelden van het aanpakken van zulke hot spots in steden zijn: autoluwe binnensteden, milieuzones en snelheidsbeperkingen. Daarnaast pleit de raad voor een ‘gevoelige bestemmingenbeleid’ om specifiek de hooggevoelige groepen te beschermen. Dat betekent geen voorzieningen voor kinderen en ouderen in de buurt van zo’n hot spot.

Waddinxveen

En wat doen de gemeente en de provincie? Die kiezen in de praktijk voor maatregelen om de gezondheid van inwoners verder in gevaar te brengen: Zoals bedrijventerreinen bouwen aan de rand van woonwijken. En ruim baan geven aan minstens drie enorme biomassacentrales, die 22 uur per etmaal hout gaan stoken dichtbij woningen. Met daar vlakbij een (eventuele?) kippenfarm met 60.000 min 1 of 2 kippen. Plus nog meer wegen voor nog meer dieselvooertuigen.

Bronvermelding: er is mede gebruik gemaakt van informatie afkomstig van het Longfonds, het RIVM, de Gezondheidsraad en de WHO.