Je zou verwachten dat 4 grote CO2-producenten, die gezamenlijk 2½ keer meer CO2 uitstoten dan alle 8 miljoen woningen, flink worden aangepakt in de klimaatsafspraken. Deze fossiele grootverbruikers slurpen met hun verdienmodel bovendien jaarlijks miljarden aan belastinggeld op. Het zijn allemaal politieke keuzes en die kunnen veranderen.

Groei energie-intensieve bedrijven maakt alle energiebesparingen ongedaan

Bedrijven zijn de grootverbruikers van fossiele brandstoffen. De voortdurende groei van o.a. de exportgerichte en energie-intensieve luchtvaart, zware industrie, datacenters en glastuinbouw bedreigen de beoogde 1½ graad temperatuurstijging uit het klimaatakkoord.

Al 30 jaar blijft het Nederlandse energieverbruik ongewijzigd, omdat alle energiebesparingen telkens ongedaan worden gemaakt door groei. Daarom blijft de uitstoot van het broeikasgas kooldioxide al 30 jaar nagenoeg onveranderd, terwijl andere broeikasgassen wel dalen.

Miljardenverslindende klimaatimpact van grootverbruikers: 4 voorbeelden

Kleinverbruikers, zoals inwoners, betalen 5 tot 25 keer zoveel voor hun energie t.o.v. de grootverbruikers, die nauwelijks energieheffingen betalen. Terwijl grootverbruikers veel meer klimaat- en natuurschade veroorzaken?

1. Luchtvaart

Deze sector valt buiten de klimaatafspraken, maar produceert wel 85 % van de CO2 veroorzaakt door de verwarming van alle woningen. Desondanks blijft de ticketprijs kunstmatig laag door jaarlijks meer dan € 2,5 miljard aan vrijstellingen van BTW, accijns en milieuheffingen. Zoveel belastinggeld kan elders 50.000 nuttige banen creëren.

De luchtvaart werkt nauw samen met de overheid (tevens mede-eigenaar) bij het structureel ontduiken van de klimaat- natuur-, stikstof-, geluids- en zelfs de coronaregels. In oktober 2020 was Schiphol een relatief drukke luchthaven met alle bijbehorend internationale besmettingsgevaar, zonder testen.

De regering kocht begin 2019 voor 744 mln aan AirFrance-KLM-aandelen, die nu 75% minder waard zijn. KLM is met 331 en 328 mln veruit de grootste ontvanger van de coronasteunpakketten NOW1 en 2. Daarnaast krijgt AirFrance-KLM 11 miljard coronastaatssteun uit Parijs en Den Haag, het hoogste bedrag in de EU. De KLM-steun bedraagt nu al in totaal op 4 miljard en daar blijft het niet bij. Maar zonder structurele aanpassingen van het verdienmodel zijn al die extra miljarden weggegooid geld voor zowel de natuur, de economie, het klimaat als de belastingbetaler.

2. Tata Steel

Dit bedrijf gebruikt kolen om staal te maken en produceert de meeste CO2-uitstoot van alle industriële bedrijven. En het is tevens de grootste producent van stikstofoxiden. Tata Steel zorgt met kankerverwekkende stoffen en grafietregens al jaren voor forse lucht-, bodem- en watervervuiling, zonder serieuze handhaving door de overheid.

En er zijn twijfels over de door Tata Steel gerapporteerde CO2-uitstoot en de daaraan gekoppelde EU CO2-heffingen. Het afvalproduct ‘hoogovengas’ wordt verstookt in de nabij gelegen Velsencentrale van Nuon/Vattenfall (4 Mton). In totaal zorgt Tata Steel zo voor minimaal 11 Megaton CO2. Dat komt overeen met 70% van de CO2-uitstoot voor de verwarming van alle woningen.

Dankzij vrijstellingen van de overheid betaalt deze grootvervuiler niet mee aan het Klimaatakkoord en krijgt zelfs geld toe, waaronder 75 mln coronasteun. Het bedrijf betaalt geen winstbelasting, net als….

3. Shell

Shell Pernis is de grootste olieraffinaderij van West-Europa. Samen met Shell Moerdijk (chemie) is Shell de een na grootste CO2-producent in de Top 10. De belastingbetaler krijgt niets van Shell, maar draait wel op voor een deel van het enorme bedrijfsverlies van € 15 miljard over het 2e kwartaal van 2020.

Daarnaast kan Shell dure CO2-vrijstellingen gratis krijgen door zogenaamde restwarmte (ontstaan door energieverspilling) met subsidie door te verkopen in een soort monopolieconstructie aan inwoners en bedrijven. Deze grootverbruiker krijgt zo een dubbele beloning voor alle veroorzaakte klimaatschade.

Fossiele restwarmte verlengt het fossiele verdienmodel van Shell, dat verantwoordelijk is voor minimaal 2% van alle CO2-uitstoot in de wereld. In Nederland produceert Shell evenveel CO2 als vrijkomt bij de verwarming van 4 miljoen woningen.

Dankzij de overheid betalen olie- en chemiebedrijven nauwelijks mee aan het Klimaatakkoord, maar krijgen ze wel klimaatsubsidies.

4. Glastuinbouw

Corona levert volgens LTO een 'riant steunpakket' op van € 600 mln voor een omzetvergoeding van maximaal 49%. Waarom deze uitzonderingspositie t.o.v. andere ondernemers?

Inwoners subsidiëren met hun hoge energiebelastingen de inkomens van o.a. glastuinders, die volgens het CBS jaarlijks gemiddeld 2 ton verdienen. NRC heeft bovendien ontdekt dat de in EU-verband afgesproken inning en afdracht van CO2-heffingen vanaf 2012 door de overheid op grote schaal wordt tegengewerkt. Terwijl slavenarbeid met migranten juist oogluikend wordt toegestaan.   

Een glastuinder verbruikt gemiddeld evenveel energie als 4.000 woningen. Een deel van de glastuinders stapt over op aardwarmte of treft andere besparingen. Sectorgroei maakt deze besparingen deels ongedaan. Biomassa voor kassen verhoogt de CO2-uitoot nog verder, ook in Waddinxveen. De zwaar gesubsidieerde glastuinbouw stoot evenveel CO2 uit als Shell in Nederland. 

1½ graad kansrijker zonder steun aan grootverbruikers

De overheid dwingt inwoners met steeds hogere energieprijzen om klimaatmaatregelen te nemen, terwijl bijvoorbeeld de huurders daar zelf niet over gaan. En tegelijkertijd remt de overheid de noodzakelijke klimaatverbeteringen bij grootverbruikers met kunstmatig lage energieprijzen. En met lage of zelfs ontbrekende belastingen en bijdragen aan het klimaatakkoord.

Maar ook door hulp bij het loslaten van (milieu)regels en het ontduiken van CO2-afdrachten. De vervuiler betaalt niet(s). Zo maakt de overheid op meerdere manieren een verdienmodel voor de grootverbruikers over de ruggen van de kleinverbruiker, natuur en de anderhalvegraadsamenleving. Dat zijn allemaal politieke keuzes.

Maatregelen in woningen hebben een beperkte klimaatimpact t.o.v. de nog steeds groeiende energie-intensieve industrie. De overheid moet daarom in dit vroege stadium van de energietransitie de prioriteit verleggen van de kleinverbruikers naar de grootverbruikers. (LINK Is biomassa noodzakelijk)

Grote energiebesparingen afdwingen

Woningen kunnen met isolatie en zonnepanelen hun fossiele energieverbruik al minimaal halveren. Dat zou ook moeten gelden voor alle grote energieverbruikers, want dat telt meer én vooral sneller aan om voor 2030 de temperatuurstijging te beperken tot 1½ graad. Bedrijven die niet mee kunnen in de transitie zullen op termijn verdwijnen.

De CO2-uitstoot kan omlaag door de grootverbruiker meer te laten betalen met een volledige stop op de jaarlijkse naar schatting circa 10 miljard aan directe en indirecte fossiele subsidies. Plus een jaarlijks stijgende CO2-heffing en veel hogere bijdrages van grootverbruikers aan het Klimaatakkoord. Daarmee kunnen minimaal alle isolatiemaatregelen en de succesvolle salderingsregeling (ook relevant voor warmtepompen) van kleinverbruikers worden (terug)betaald, zodat hun klimaat- en energielasten eindelijk gaan dalen.

Hoe kan Waddinxveen het energieverbruik halveren in 2030?

In de Regionale Energie Strategie wordt vooral getouwtrekt over welke gemeente wat (niet) moet doen met windmolens en zonneparken. Maar dat pad biedt geen garanties voor Waddinxveen om in 2030 uit te komen op de beoogde 55% CO2-verlaging of de wettelijk voorgeschreven daling van 49%. Zolang grootverbruikers vrij spel houden, blijft het dweilen met de energiekraan wijd open.

Dat doel kan wel bereikt worden door het verdienmodel van de grootverbruikers aan te pakken. Energiebesparing door minder glastuinbouw telt flink aan voor het klimaat. Met een serieuze CO2-heffing en zonder alle fossiele subsidies kan minder glastuinbouw ook goedkoop én snel worden gerealiseerd. Goedkoper en sneller dan met het klimaatneutraal maken van andere lokale bedrijven of alle 12.000 Waddinxveense woningen.

Het beleid met alle bijbehorende verdienmodellen moet snel om, want de tijd dringt voor de anderhalvegraadsamenleving.